التزامي نسبت به ملازم همراه يا متحد با خود دارد .

برخي کساني که از حقيقت فوق غافل مانده اند ، گمان برده اند که واقعيت خود را از طريق تعقل و انديشه حصولي و با استفاده از آثار خود ادراک کرده يا اثبات مي نمايد ؛ مانند « دکارت » که پس از فرض ترديد نسبت به همه امور ، با استفاده از ترديد به صورت حد وسطِ استدلال ، نفس خود را به عنوان اوّلين واقعيت اثبات مي کند[1]. اثبات نفس به وساطت انديشه يا ترديد ، علاوه بر اينکه آن را در رديف اموري قرار مي دهد که به وجود ذهني موجود شده و در ظرف ذهن قرار مي گيرند ، اوّلي بودن معرفت به آن را نيز در معرض تزلزل قرار مي دهد .

بو علي سينا رحمه الله در نمط سوم اشارات و در علم النفس شفا ، سپس صدر المتألهين رحمه الله در مبحث نفس اسفار ، بر اين حقيقت تصريح مي کنند که آدمي هرگز نمي تواند نفس خود را به وساطت اثر خود ، اعم از اينکه اثري ذهني يا عيني ، و علمي يا عملي باشد ، اثبات نمايد .

دليلي که او بر اين مطلب اقامه مي کند اين است که اگر انسان در نفس خود ترديد نموده و از طريق اثر - نظير انديشه و تفکر - بخواهد خود را اثبات کند ، در مقدمه نخست ، اثر را به صورت مطلق يا مقيد به خود ذکر مي کند .

اگر اثر مذکور در مقدمه مطلق باشد ؛ به اين معنا که مضاف به خود نباشد ، هرگز نفس مستدل را اثبات نمي کند و نهايت چيزي را که اثبات مي نمايد ، اين است که فاعلي براي آن اثر - نظير انديشه کننده اي - وجود دارد ، و اگر اثر مضاف به خود باشد ، مانند اينکه گفته شود : « من مي انديشم » ، در اين صورت « من » و واقعيت آن در مقدمه نخست ، به عنوان قيد و طرف اضافه اثر مفروض است . به همين دليل واقعيت آن چيزي نيست که مطلوب قياس بوده و در نتيجه قياس پديد آمده باشد .[2]