آورده است .

وقتي انسان ، يعني عالم ، امري را تصور مي کند ، آن را متصور و معلوم ، اگر در خارج وجود داشته باشد ، داراي آثار فراواني خواهد بود ؛ ليکن معلوم در فضاي ادراک و علم ، هيچ يک از آن آثار را ندارد و خود تصور با اين که فاقد آثار خارجي و عيني متصوَّر است ، داراي آثار ديگري است که به وجود عيني و واقعي معلوم مربوط نيست ؛ مانند اين که گاه تصور يک شيء سبب نشاط ، شادي و خنده شده و يا اشک شوق بر ديده مي نشاند و گاه ديگر سبب غم و اندوه مي گردد يا حتى مرگ و زوال انسان را به دنبال مي آورد .

خبر سوختن ثروت و دارايي يک فرد ، اگر به جمعي برسد که صاحب ثروت نيز در ميان آنان است ، همه آن افراد به سوختن اموال آن فرد علم مي يابند . حقيقت سوختن به جهان واقع و عالم عيني مربوط است و ممکن است در خارج سوختني واقع نشده و خبر نيز از اين جهت دروغ باشد و تصور سوختن که در ذهن افراد حاصل مي شود ، فاقد آثار سوختن خارجي ، نظير حرارت ، سوزندگي و ... است ، به همين دليل سوختني که در ذهن تصور شده موجود به وجود خارجي نيست ؛ ليکن اين تصور در وجود هر کس يک اثر واقعي و خارجي مي گذارد ؛ مثلاً صاحب ثروت با شنيدن آن مريض مي شود و يا قالب تهي مي کند و ديگران با شنيدن خبر در صدد رعايت احتياط هاي لازم نسبت به اموال خود بر مي آيند تا گرفتار حريق نشود . همين گزارش و تصور براي دشمن حسود و عنود ، آرامش کاذب را به همراه دارد .

آن وجود واقعي و خارجي اي که منشأ اثر در نفس و موجب خنده يا گريه و سبب بهبودي يا مرض و مرگ انسان مي شود ، بدون شک وجود حقيقي و خارجي مفهوم يا ماهيتي که ادارک شده ( مانند سوختن ) نيست ، زيرا در اين صورت بايد آثار واقعي و خارجي همان ماهيت را که سوزندگي است ، داشته باشد .