معناي علم از سنخ مفهوم است ، نه ماهيت . سوم ، ماهيت يا مفهوم معلوم که به وجود ذهني موجود است و متعلّق انديشه است . چهارم ، وجود ذهني معلوم . پنجم ، ماهيت يا مفهومي که به وجود خارجي و عيني موجود است . ششم ، وجود عيني معلوم . هفتم ، وجود عالمِ . هشتم ، ماهيت و چيستي عالِم .

تفکيک و شمارش امور هشت گانه فوق ، محل بحث و گفت و گو و جايگاه نقد و بررسي را براي کاوش گران انديشه مشخص نموده و ريشه بسياري مغالطات را مي خشکاند . شش امر اخير از امور ياد شده و شمارش آن ها در شرح منظومه استاد ما ، حضرت آيت الله شيخ محمد تقي آملي قدس سره درر الفوائد مورد توجه قرار گرفته است . 1

چهار امر از امور ياد شده وجودي بوده و چهار امر ديگر امور مفهومي يا ماهوي هستند ؛ يعني تحليل انديشه ، انسان را به چهار امر وجودي و چهار امر ماهوي يا مفهومي مي رساند ، و از وجودات چهارگانه سه مورد وجود خارجي و عيني و يک مورد وجود ذهني است . در نتيجه سه مفهوم يا ماهيت از مفاهيم و ماهيات ياد شده ، به وجود واقعي و عيني موجود بوده ، يکي از آن ها که همان مفهوم يا ماهيت معلوم است ، به وجود ذهني موجود است .

بين امور هشت گانه ، گونه هاي مختلفي از نسبت وحدت يا مغايرت است ؛ مثلاً ماهيت علم با واقعيت و وجود آن ، با آن که بدون شک از جهت مفهوم مغاير اند ، به لحاظ واقع از اتحادي حقيقي برخوردارند ؛ به اين معنا که در خارج ، ماهيت و وجود آن دو امر جدا از يک ديگر نيست ، بلکه يک امر واحد است که دو مفهوم ياد شده از آن انتزاع شده ، به بياني که در بحث از اصالت وجود و اعتباريت ماهيت آمده است و بر آن نيز صدق مي نمايد ؛ همين نحو از اتحاد ، بين وجود عالِم و