نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 300
طرح و نقد يک اشکال
اقامه برهان فطرت بر مدار واقعيت محبت يا اميد ، و تضايف واقعي
بين دو طرفِ اوصافي از اين قبيل ، ريشه طرح يک اشکال اساسي را نيز مي
خشکاند ؛ آن اشکال اين است که انسان اميدوار يا فرد عاشق و دوست دار ، به
دليل تضايفي که بين دو طرف اميد يا عشق و دوست داشتن است ، ناگزير به شيئي
اميد داشته و امري را دوست دارد ؛ ليکن اين مقدار واقعيت خارجي و عينيّت ،
شيء ديگري را که طرف محبّت يا اميد باشد ، اثبات نمي کند ، زيرا براي دوست
داشتن و اميدوار بودن ، وجود ذهني و تصوري شيء ديگر کفايت مي کند .
به همين دليل ، کافي است که شخص دوست دار يا اميدوار ، در ذهن خود
امري را که به آن اميد دارد يا آن را دوست دارد ، تخيّل بنمايد ، يا آن که
وجود و واقعيت آن را توهّم نموده و اين توهم دروغين را باور داشته باشد .
خلاصه آن که تضايف بين وصف محب بودن و صورت علمي محبوب که وجود آن مورد
باور محبّ است ، برقرار است و صورت علمي مزبور گاهي اصلاً وجود خارجي و
عيني ندارد .
پاسخ اشکال اين است که استدلال به فطرت بر گمان و دانش حصولي افراد
يا پاسخي که اشخاص ، خود نسبت به طرف اميد يا محبت خود مي دهند ، مبتني
نيست .
در مورد اوّل سخن از فردي است که اميد خود را نسبت به همه علل
محدود و مقيّد از دست داده ، در متن حادثه هيچ مفهوم و تصوري نيز به همراه
ندارد ؛ او در هنگام حادثه سهمگين ، نظير وقوع زلزله ، به جاي آن که به سوي
در خروجي بگريزد ، به سوي ديوار بسته هجوم مي برد ؛ ولي واقعيت اميد را و
نه تصور و مفهوم آن را به عنوان حقيقتي که در متن وجود اوست در مي يابد و
آن اميد به دليل اين که يک واقعيت
نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 300