قابل پيمودن است که از معرفت و علم حصولي عقلي بهره مند باشد ؛ يعني راه برهان را براي اثبات واجب ، نبوت و مانند آن مسدود نداند ، اما کسي که در متن شهود ، از وصول به حقايق عقلي و فوق آن محروم است و هنگام بازگشت و فراق از شهود نيز از علم حصولي عقلي بي بهره است و شناخت مفهومي او به دريافت هاي حسي محدود بوده و آنچه مي پندارد ، فرضيه ها و تئوري هايي است که نه تنها راهي براي اثبات آن ها وجود ندارد ، بلکه از ابطال يقيني آن ها عاجز است ، و بالاخره کسي که در بخش معرفتي گرفتار شکاکيت و سفسطه آشکار يا نهان است ، بر فرض که از تجربه دروني بهره مند باشد ، تجربه هاي او فاقد ارزش معرفتي بوده و هيچ ميزاني براي سنجش و داوري علمي آن ها وجود ندارد .

اين گونه شهودات و تجربيات شخصي ، با همه ناسازگاري هايي که با يک ديگر و با تجربيات ديگر افراد دارند ، همگي واقعيت هاي متزلزل و مضطربي هستند که تنها موضوع فرضيه ها و تئوري هاي کاربردي روانکاوان و تئوري پردازان حس گرا را تأمين مي نمايد ؛ يعني فقط مي توانند به عنوان موضوع معرفت مورد تحليل قرار گيرند و خود در رديف معارف منطقي قرار نمي گيرند .

شخصي که در خواب مطلبي به او القا مي شود يا در بيداري ، به پندار خود ، خويش را پيدا مي کند و در آن وقت ، گمان مشاهده صورت انسان صالح يا برگزيده اي را مي برد ، به صرف اينکه آن صورت و آن گمان در او زنده مي شود ، نمي تواند بر مشهود خود يقين علمي حاصل نمايد ، زيرا آن صورت مي تواند به بازيگري نفس و همياري و همراهي شيطان تمثل يافته باشد . اگر در روايت وارد شده است که شيطان در صورت برگزيدگان ظاهر نمي شود ، بر فرض که چنين فردي با دانش عقلي ، توحيد و نبوت را اثبات نموده و راه تمسک به روايت معصومان عليهم السلام را هموار کرده باشد ، باز هم نمي تواند از اين روايت بر صحت تمثل خود استدلال