نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 225
ناظر به ذات الهي بوده و متوجه صفات و افعال او نيست .
تصوري که انسان از ذات الهي دارد ، اين است که خداوند سبحان
واقعيتي است که داراي ضرورت ازليه است . ضرورت ازليه غير از ضرورت ذاتيه ،
وصفيه ، شرطيه و مانند آن هاست ، زيرا در ضرورت وصفيه و شرطيه ، ثبوت ضروري
محمول براي موضوع ، به شرط يا وصفي خاص مقيد است و در ضرورت ذاتيه ، حکم
به ثبوت محمول براي موضوع مقيد به دوام ذات موضوع است ؛ يعني مادام که
موضوع باقي باشد ، محمول نيز براي آن ثابت است .
ضرورت ازليه در موردي است که ثبوت محمول براي موضوع به هيچ قيد ،
شرط ، وصف و حتى به دوام ذات موضوع مقيد نباشد ؛ در نتيجه حکم همواره و در
همه حال براي موضوع ثابت است .
ضرورت ازليه داشتن خداوند نيز به اين معناست که واقعيت داشتن براي
او به هيچ شرط و قيدي مشروط نبوده و ذات او در همه حال واقعيت دارد و اين
همان است که گفته مي شود : مفهوم واقعيت از ذات خداوند به نحو حيثيت اطلاقي
انتزاع مي شود ، نه به طور حيثيت تقييدي يا تعليلي ، پس در اين تصور از
خداوند ، واقعيت براي او منوط به شرط ، زمان و قيد خاصي نيست ؛ يعني واقعيت
او داراي ضرورت ازلي است .
برهان صديقين در حقيقت عهده دار اثبات واقعيتي نيست که مجهول نظري
بوده و با برهان معلوم شده باشد ، بلکه اوّلي بودن علم و آگاهي به آن را
اثبات مي کند ، زيرا اگر برهان بر واقعيتي که داراي ضرورت ازلي است ، اقامه
شود ، چون هر برهان مبتني بر دو مقدمه اي است که به نتيجه منجر مي شوند و
مقدمه بر نتيجه مقدم است ؛ نتيجه قياس که تحقق ذات الهي است ، متأخر از دو
قضيه و مبدأ تصديقي خواهد بود و به عنوان اولين مسئله فلسفي قابل طرح نيست ،
مگر آنکه آن
نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 225