نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 224
ميرزا مهدي آشتياني ، در تعليقه خود بر شرح منظومه ، ضمن بيان
براهين نوزده گانه اي که براي اين منظور تدوين شده است ، به برخي برهان هاي
اهل معرفت نيز اشاره مي کند[1]؛ ليکن براهين اهل معرفت با همه تفاوت هايي
که دارند ، خالي از اشکال نبوده و همه آن ها با صرف نظر از اشکالات خاصي که
مي تواند بر هر يک وارد باشد ، به يک اشکال مشترک که همان خلط بين مفهوم و
مصداق است ، مبتلا هستند .
برهان صديقين در بيان علامه طباطبايي رحمه الله
علامه طباطبايي رحمه الله در حاشيه اسفار و در جلد پنجم اصول
فلسفه و روش رئاليسم ، برهاني بر اثبات واجب اقامه مي کنند که با نظر به
ضرورت ازلي هستي مطلق ، مي تواند بدون استعانت از ديگر اصول فلسفي ، به
عنوان اوّلين مسئله فلسفه الهي ، مصداق کاملي براي برهان صديقين محسوب شود .
2
اوّلي بودن مسئله ، به معناي بي نيازي آن از مبادي تصديقيه است و
متکي نبودن به مبادي تصديقي ، با اعتماد به برخي مبادي تصوري منافات ندارد .
مبادي تصوريه اي که براي برهان صديقين مورد نياز است ، مفهوم هستي ،
مفهوم ضرورت ذاتي ، ضرورت ازلي و مانند اين هاست و اين دسته از تصورات از
مفاهيم عامه بديهي هستند و تعاريفي که براي آن ها ذکر مي شود ، تعريف لفظي
بوده و براي تنبّه نسبت به معناي مورد نظر مفيد هستند .
نکته ديگري که توجه به آن پيش از بيان برهان لازم است ، اين که برهان صديقين
[1] ر . ک : تعليقه بر شرح منظومه حکمت سبزواري ، ص 489 .
[2] حاشيه اسفار ، ج 6 ، ص 14 ؛ مجموعه آثار شهيد مطهري ، ج 6 ، ص 982 - 984 ( اصول فلسفه و روش رئاليسم ) .
نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 224