نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 203
يعني سلب مفهوم هستي و وجود از خداوند ، يا تعريفي که از او به
عنوان کامل ترين کمال قابل تصور مي شود ، تناقض دارد و ناگزير موجود بودن
يا حتى ضرورت وجود داشتن ، دو مفهومي هستند که در تصور او مأخوذ هستند ؛
ليکن صرف اين مقدار ، تحقق خارجي و موجود بودن به حمل شايع را براي واجب
تعالى اثبات نمي کند ، و اگر مراد آنسلم از موجود بودن ، مصداق هستي و
موجوديت به حمل شايع باشد ، در اين حال ملازمه اي ميان سلب وجود به حمل
شايع از خداوند و نفي کمال از مفهوم او نخواهد بود و در نتيجه تناقضي لازم
نمي آيد تا از اين طريق نقيض مطلوب ، يعني موجود نبودن خداوند ابطال شده و
به دنبال آن مطلوب ، يعني واقعيت و وجود داشتن او به حمل شايع اثبات شود .
کامل ترين تصور که تصور وجود نامحدود و نامتناهي است ، اگر فاقد
مصداق باشد ، تناقض و خلاف فرض لازم نمي آيد ، زيرا از شرايط تناقض وحدت
حمل است و تصور ذهني وجود نا محدود مفهومي است که به حمل اوّلي وجود کامل و
نا محدود است و به حمل شايع يک مفهوم ذهني است که به وجود ظلّي و ذهني
موجود است و نبودن مصداق براي آن نيز هيچ محذوري را براي تصور آن پديد نمي
آورد . نشانه اين مطلب همان است که شريک الواجب ، به حمل اوّلي شريک واجب
است ؛ يعني از همه قداست ها و کمال هايي که براي واجب فرض شده يا اثبات مي
شود ، برخوردار است ، با اين همه هيچ سهمي از وجود ندارد و از لحاظ مصداق
شريک الممتنع است و اگر صرف تصور در اثبات اصل واجب کفايت مي کرد ، شريک او
نيز به دليل اينکه تصور مي شود ، به برهان خلف اثبات مي گرديد .
در برهان مذکور ، خلف در صورتي لازم مي آيد که محور حمل در همه
موارد قياس يکسان باشد ؛ يعني تصوري که به حمل اوّلي واجد کمالي است ، در
همان مدار و به همان حمل کمال خود را از دست بدهد يا مفهومي که به حمل شايع
از
نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 203