نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 202
آن دسته از انديشمندان غربي که برهان آنسلم را نا تمام دانسته
اند و همچنين متفکرين مسلمان ، هر يک در جست و جوي تبيين اشکال و خطاي
برهان ، مطالبي را اظهار داشته اند که هيچ يک خالي از اشکال نيست .
اشکال اساسي برهان آنسلم
اشکال اساسي برهان آنسلم از ناحيه مغالطه اي است که به سبب خلط ميان مفهوم مصداق وجود و هستي واقع شده است .
کمال برتر يا وجود و ضرورتي که در مفهوم خداوند مأخوذ است ، مفهوم
کمال و مفهوم و ضرورت است ، و مفهوم کمال يا وجود ، اعم از اينکه داراي
مصداق خارجي بوده يا فاقد مصداق باشند ، مفهوم خود را دارا هستند ؛ به
عبارت ديگر مفهوم کمال مطلق يا مفهوم وجود و ضرورت ، اعم از آنکه به حمل
شايع صادق بوده و داراي مصداق باشند يا آنکه به حمل شايع کاذب بود و فاقد
مصداق باشند ، به حمل اوّلي ذاتي از ذات و ذاتيات خود برخوردار هستند ،
زيرا حمل اوّلي ذاتي ناظر به محدوده مفاهيم بوده و حمل شايع صناعي متوجه
واقعيت و مصداق خارجي است .
با توجه به امتياز مفهوم وجود و هستي با مصداق آن و با توجه به
تفاوت وجود به حمل اوّلي با وجود به حمل شايع ، خلط و خطاي برهان آنسلم
آشکار مي شود ، زيرا کامل ترين بودن مفهوم خداوند وقتي خدشه دار مي شود که
مفهوم هستي و مفهوم موجود بودن از آن به حمل اوّلي سلب شود ، در حالي که
اگر خداوند در خارج موجود نباشد ، يعني به حمل شايع وجود از آن سلب گردد ،
سلب مفهوم وجود و در نتيجه سلب کمال ، به حمل اوّلي از آن نتيجه گرفته نمي
شود .
بنابر اين ، آنسلم بايد مراد خود را از کلمه « موجود » در عبارت «
اگر خداوند موجود نباشد » روشن کند ، اگر مراد او موجود به حمل اوّلي باشد ،
حق با اوست ؛
نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 202