نبردند( فطال عليهم الامد فقست قلوبهم
) [1] مدتى طولانى بدين سان بر آنان گذشت و كم كم قسى القلب گرديدند .
هوسهاى رنگارنگ , گناهان پى در پى , خيالات و خاطره هاى باطل از نظر قرآن كريم
همانند رسوباتى است كه آب چشمه را مى بندد , صفحه دل را مكدر , نموده , و
نمى گذارد كه اين دل رهگشا باشد . تعبير لطيف قرآن اين است كه(
فطال عليهم الامد
) أمد و مدت شان طول كشيد و در نتيجه دل ايشان سخت و قسى گرديد .
حرف( فا) در اينجا براى تفريع يا نتيجه است . حاصل آن كه اين قلب به
مانند دانه نرمى است كه در اثر گذشت روزگار زير لايه هايى از سنگ هاى سخت
مدفون و بى اثر مى شود . حافظ مى گويد :
مزرع سبز فلك ديدم و داس مه نو *** يادم از كشته خويش آمد و هنگام درو
از يك قلبى خبر مى دهد كه مزرع و كشتزار باشد و بر اثر معاصى سفت و سخت نشده
باشد . شكل هلالى و داس گونه ماه نو در سينه گسترده آسمان , منظره كشتزار و فصل
برداشت محصول را براى شاعر خوش ذوق تداعى كرده و از آن جا به ياد بذرهايى كه
بر زمين دل خويش افشانده است افتاده و يادى از هنگامه برداشت و درو محصول
آنها نموده و اين شعر زيبا را سروده است .
اين تشبيه در صورتى درست است كه زمين دل قابليت كشت و زرع را از دست
نداده باشد , وگرنه در زمين سخت چيزى كشته نمى شود تا درو گردد .