اين نفس كه وجود منبسط است چون اصل جميع تعينات و كلمات وجوديه است وى را به لحاظ اصل بودن كه فاعل است اب الا كوان گويند كون به معناى اهل تحقيق چنانكه به لحاظ هيولاى تعينات وجوديه بودنش كه قابل است ام عالم امكان دانند و چون نفس مكتفيه در قوس صعود قابل اتحاد وجودى با وى است به اوصاف وى متصف شود كه هم از جنبه فاعلى اب الا كوان گردد و هم از جنبه قابلى ام عالم امكان و هكذا در ديگر اوصاف كماليه .

و نيز بدان كه مرد از سريان ولايت كه در السنه اهل تحقيق دائر است , همين سريان وجود منبسط و نفس رحمانى و فيض مقدس است , چنانكه فرموده اند : وجود و حيات جميع موجودات به مقتضاى قوله تعالى و من الماء كل شى ء حى به سريان ماء ولايت يعنى نفس رحمانى است كه به منزلت هيولى و به مثابت ماده سارى در جميع موجودات است . و همين نفس رحمانى را حقيقت انسانيه نيز گويند كه عالم را صورت حقيقت انسانيه گفته اند چنانكه علامه قيصرى در فصل هشتم مقدمات شرح فصوص الحكم فرمايد :

العالم هو صوره الحقيقة الانسانية الخ در نيل به اين مطلب اعلى , بايد از مبحث اتحاد نفس با عقل بسيط كه در حكمت متعاليه مبرهن است , مدد گرفت و الله يهدى من يشاء الى سواء السبيل .

از اين بحث شريف در علم انسان كامل كه كل شى ء احصيناه فى امام مبين , و علم آدم الاسماء كلها , و در ضبط و احاطه او جميع حضرات را حضرت در اصطلاح اهل تحقيق و در مبين حقائق اسماء بودنش , و در تصرف او در ماده كائنات كه جميع موجودات عينى به منزله اعضاء و جوارح وى مى گردند و اينكه تأثير در عالم سفلى تحقق نمى يابد مگر به