و حضرت وصى عليه السلام فرمود :

فتجلى سبحانه لهم فى كتابه من غير ان يكونوا راوه بما اريهم من قدرته ( 35 )

و نيز فرمود :

تجلى صانعها للعقول , ( 36 )

و اين همان خطبه است كه جناب سيد رضى رضوان الله عليه درباره آن فرمود :

و تجمع هذه الخطبه من اصول العلم ما لا تجمعه خطبه

فعلا نظر اهم ما در بيان توحيد اهل كثرت مذهب مشاء است كه در فلسفه رائج اسدو احكم از ديگر آراء است حتى دعوى برهان صديقين در اثبات آن نمودند , مع ذلك مذهب مهذب از نقائص نيست , و توحيدى كه لاريب فيه و كمال توحيد است و از طرو هر گونه دغدغه مبرى و منزه است كمل را است كه بر اساس رصين وحدت حقه حقيقيه ذاتيه يعنى وحدت شخصيه وجود ذو مظاهر است كه ان الوجود حقيقه واحده ليس فيها تعدد اصلا

اصالت وجود , و حقائق متبائنه بودن آن , و اطلاق وجود بر موجودات به تشكيك در نظر مشاء

متاخرين مشاء هر چند معتقد به اصالت وجود و اعتبارى بودن ماهيت اند و لكن قائل اند كه موجودات عينى خارجى , حقائق متباينه اند يعنى متباينه بتمام ذواتها البسيطه اند , نه متباينه به فصول تا تركيب در وجود لازم آيد و وجود مطلق جنس شود و نه متباينه به مصنفات و مشخصات تا تركيب در وجود لازم آيد و وجود مطلق نوع شود و مفهوم وجود مطلق كه بر اين حقائق متباينه حمل مى شود عرضى لازم محمول من صميمه است نه محمول بالضميمه , در محمول بالضميمه عارض و معروض دو چيز است , و محمول كه معروض است سابق بر حامل يعنى عارض است اما در قول يعنى حمل وجود مطلق بر اعيان وجودات متباينه خارجيه حمل لازم بر ملزومات متعدده و متباينه است و در عين حال اين حمل بر سبيل تشكيك است يعنى اطلاق وجود كه همين وجود مطلق لازم است بر ملزومى مثلا ذات واجب تعالى اولى و اقدم بر ملزومات ديگر است و على هذا القياس

و در ميان ملزومات فقط واجب تعالى تاكد و توحد وجودى آن چنانى دارد كه انيت محض است و منافاتى نيست كه لازم واحد را يعنى وجود مطلق عارض را يك معنى باشد و ملزوماتش متباينه باشند و اطلاق لازم بر آنها بر سبيل تشكيك باشد پس