حال كه اقسام افق حقيقى و ترسى و حسى دانسته شده است در تقسيم هر يك آنها به سه قسم دولابى و حمايلى و رحوى گوييم : هر يك از افق حقيقى و ترسى و حسى , نسبت به دور معدل منقسم به سه قسم مى شود : دولابى و حمايلى و رحوى , زيرا كه اگر خط مذكور اعنى محور افق كه در امتداد قطرى از اقطار ارض عمود بر افق و مار بر دو قطب اوست , بر نفس دائره معدل النهار واقع شود كه هر آينه بر سمت الراس و سمت القدم گذرد و آن در آفاق مستويه يعنى در خط استواء خواهد بود , حركت معدل در آنجا دولابى است بدينجهت كه دور فلك را در آنجا حركتى مشابه حركت دولاب است كه چنانچه بحركت دولاب هر عصمورى از عصامير دولاب پى هم بر زاويه قائمه از سطح آب خارج مى شود , اجزاى فلك نيز از افق پى هم به استواء و استقامت و انتصاب از افق بر مى آيند . عصمور كعصفور : چرخ چاه يا دلو آن . منتهى الارب . . .

و اگر آن خط منتهى به قطبين معدل شود و لامحاله قطبين او بر سمت الراس و القدم كه قطبين افق اند مى باشد , آنرا رحوى گويند چه حركت او مانند سنگ آسيا است , و اين در عرض تسعين است كه بزودى گفته آيد .

و اگر آن خط نه منتهى به معدل شود و نه منتهى به قطبين او چنانكه در اكثر معموره اين است , آن را حمايلى گويند , از جهت آن كه در آنجا معدل از سمت الرأس مايل خواهد بود , پس بر شكل حمايلى در آن آفاق بنمايد و آنرا به همين مناسبت آفاق مائله گويند .