نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 50
درس 17 : دائره افق
خواجه طوسى در زبدة الهيأة در تعريف دائره افق چنين فرمايد :
( هر نقطه كه بر روى زمين فرض كنند , و خطى مستقيم از مركز زمين به آن نقطه
كشند و در هر دو جهت اخراج كنند تا سطح اعلاى فلك البروج , آنطرف كه بنقطه
نزديكتر بود آنرا سمت الرأس آن نقطه خوانند و ديگر طرفرا سمت رجل يا مقابل
سمت الرأس . و چون آن خط را محور سازند و دو طرف آن خط كه بر سطح فلك باشد
دو قطب , و دائره عظيمه ميان آن دو قطب كشند كه سطح آن دائره همه عالم را به
دو نيم كند , آن دائره را دائره افق آن نقطه خوانند كه ظاهر و خفى فلك را به
قياس آن نقطه از يكديگر جدا كند , و نيمه ظاهر آن نيمه بود كه نقطه در آن
جانب بود , و نيمه خفى , ديگر جانب بود) .
خواجه در عبارت فوق , فلك بروج را فلك اعلى قرار داده است كه خط مذكور را
از دو طرف , به سطح اعلاى آن منتهى كرده است . و در عبارت بعدى فرموده است :
سطح آن دائره همه عالم را به دو نيم كند .
در كتب ديگران نيز گاهى فلك اعلى بفلك بروج اطلاق شده است . و آن از اين
روى است كه در عمل تفاوتى پيش نمى آيد يعنى چه بگويى كه دوائر عظام و خط
مذكور محور افق و نظائر آنها به سطح اعلاى معدل منتهى شوند , و چه بگويى كه به
سطح اعلاى فلك بروج , در عمل اختلافى روى نمى آورد .
و ديگر اين كه نيمه مرئى و غير مرئى بودن عالم بلحاظ با رؤيت كواكب است .
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 50