نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 371
درس 62 : اختلاف منظر و انكسار نور
اختلاف منظر آنست كه يك چيز را از دو جا كه ملاحظه كنيم در دو نقطه مختلف
مشاهده مى كنيم .
اختلاف منظر را منجمان بسيار بكار مى برند , و دورى ستاره ها يا مساحت آنها را
معين مى كنند . چنانكه ماه را چون از دو نقطه زمين مشاهده كنيم آن را در دو نقطه
مخالف مى بينيم . و پس از تجربيات دقيق چنان دانسته اند كه اگر فاصله دو
بيننده باندازه شعاع كره زمين باشد اختلاف منظر ماه نزديك يكدرجه است يعنى
پنجاه و هفت دقيقه و چهل ثانيه .
منجمان اسلامى از روى اختلاف منظر دريافتند كه فاصله ماه از زمين شصت برابر
شعاع و شعاع جرم آن بيش از ربع شعاع زمين است , و حجم آن قريب يك پنجاهم آن
.
و باز بواسطه همين اختلاف منظر ارتفاع كوهها و جاهاى بلند كه دست رسى برفتن
بالاى آنها نيست مى توانند اندازه بگيرند , يا عمق چاهها و پهناى شطوط و فاصله هاى
ديگر .
بارى مسائل مختلف علمى در نجوم و مساحت كه مبنى بر شعاع بصرى است از شماره
افزونست تا بدان حد كه در قوه باصره و احكام و مسائل آن علم مخصوص تدوين كردند
موسوم به علم مناظر و مرايا و كتابها در آنها تاليف شده , و بهترين آنها مناظر
و مراياى ابن هيثم است كه كمال الدين فارسى شاگرد قطب الدين شيرازى كه در قرن
هفتم ميزيست آنرا تلخيص و تحرير كرد كه در دو مجلد در
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 371