و ديگر اين كه در پيرامون انتقاص ميل كلى , آخرين تحقيقى كه حقير دارد اين است كه در رساله ميل كلى مطبوع در يازده رساله آورده است :

( انتقاص ميل كلى , مطلبى مسلم است كه در آن هيچگونه شك و شبهه اى راه نمى يابد , ولى آيا معدل و منطقه هر دو در حركت تقاربى اند به اين معنى كه هر يك در حركت اند و بسوى يكديگر نزديك مى شوند و در نتيجه ميل كلى آن فان كم مى شود , يا يكى از آن دو ثابت است و ديگرى بسوى آن در حركت است ؟ حق اين است كه تقارب مذكور را از منطقة البروج دانست كه معدل النهار ثابت و منطقة البروج به جانب آن در حركت است , چه اگر اين تقارب به سبب تحرك معدل النهار بسوى منطقة البروج باشد , بايد عرض جغرافيائى نقاط كره ارض اختلاف يابد , و خط استواء را در هر زمان مكان ديگر باشد , و ديگر توالى فاسده) . . . ( 11 رساله ط 1 ص 500 و 501 )

حالا در اين درس شايسته است در بيان اعدل بقاع كه در درس 45 وعده داده ايم سخن بميان آوريم بعد از آن دنباله تمرينات را در احكام طول و عرض بلاد بياوريم . بدان كه صواب چنين مى نمايد كه اعدل امزجه بايد مزاج اهل اقليم چهارم بوده باشد , بدين علت كه نه بسبب كثرت مسامته شمس بر سمت راس آنها اعنى عمودى تابيدن و يا قريب به عمودى تابيدن شمس بر آنان سوخته اند به خصوص بقاع خط استواء كه احر مواضع زمين است , و نه چون ساكنان آخر اقليم پنجم و بعد آن بر اثر دورى از شمس خام و نپخته اند به خصوص سكان عرض 66 درجه و بعد از آن . و لكن شيخ بزرگوار ابن سينا و نيز برخى از متقدمان گفته اند كه