درس 44 : مسائلى در پيرامون طول و عرض بلاد

اين درس دنباله درس پيش در بيان بعضى از مسائل نقشه كشى جغرافيايى كره مصنوعه در پيرامون طول و عرض بلد است . ما نقشه آتى اين درس ( ش 19 ) را از جامع بهادرى آورده ايم كه تمام نقشه جغرافيايى بر كره مصنوعه را به حسب تسطيح در دو صورت مسطح نشان مى دهد . يعنى كان كره مصنوعه از قطب تا قطب بر دو نيمه متساوى تقطيع , و سپس هر يك از دو نيمه بر همان وضع طبيعى كره در كنار هم به حسب تسطيح به هياتى كه مشاهده مى شود ترسيم شده است .

پيش از بيان نقشه سزاوار است كه از حروف بيست و هشتگانه تازى و اعداد آن كه در كتب مربوط به فن اعمال مى دارند سخن به ميان آوريم كه بسيار مورد حاجت واقع مى شود , از اين روى دانستن آن براى طالب فن در حد وجوب و لزوم است .

بدان كه حروف بيست و هشتگانه عرب اگر مقطع باشند حروف تهجى مى نامند كه بمعنى تعداد است و نيز تهجى چون تهجيه : حروف مقطعات خواندن است , و اگر حروف مذكور مركب باشند حروف جمل گويند كه جمع جمله است چون غرفه و غرف .

و جمل بر وزن سكر نيز گفته آمد , در معيار اللغة گويد : و الجمل كسكر ضرب من الحساب , و قد يخفف و يقال حساب الجمل كصرد . و اشهر از همه جمل , چهار جمل ابجدى و ابتثى وايقغى و اهطمى است , و افضل اينها جمل ابجدى است . و آن بدين ترتيب است : ابجد , هوز , خطى , كلمن , سعفص , قرشت , ثخذ , ضظغ .