ب قوسى هم از نصف النهار كه ما بين معدل النهار و افق , فوق افق , از جانبى كه اقرب از آن نبود تمام عرض بلد است .

ح قوسى هم از نصف النهار كه ما بين معدل النهار و منطقة البروج در وقتى كه يكى از منقلبين بر نصف النهار بود , بقدر ميل كلى است .

د ميل منقلب صيفى در آفاق شمالى , شمالى است , و ميل منقلب شتوى جنوبى است . يعنى آن در شمال معدل است و اين در جنوب آن .

پس چون ميل كلى شمالى را از ارتفاع اعظم يعنى از اعظم ترين ارتفاعات شمس در يكدوره سال شمسى خواه ارتفاع اعظم ربع دور باشد چون قسم سوم , و خواه كمتر از آن چون قسم چهارم بكاهند , و يا ميل كلى جنوبى را بر ارتفاع اصغر يعنى بر اصغرترين ارتفاعات شمس در مدت يكسال شمسى , افزايند , قوسى از نصف النهار مابين معدل النهار و افق حاصل آيد كه تمام عرض بلد باشد و چون از ربع دور نقصان كنند حاصل قوس عرض بلد بود .

تبصره :

در اين درس از دائره نصف النهار تعبير به فلك نصف النهار كرده ايم , چنان كه در روايت نيز تعبير به فلك نصف النهار شده است كه در درس 26 گفته آمد , و علامه ابوريحان بيرونى در قانون مسعودى در خواص عروض آفاق قسم ششم كه از تمام ميل اعظم بيشتر و از ربع دور كمتر است گويد( : و يحصل للشمس فى كل دوره ارتفاعات فى فلك نصف النهار اصغر و اعظم) كه از دائره نصف النهار به فلك نصف النهار تعبير كرده است . و مقصود از( كل دور) در عبارت بيرونى هر دوره حركت يومى شمس به حركت اولى است نه دوره سال شمسى كه در بالا گفته ايم , چنان كه در بيان بيايد .

مثال : در اين شكل ( ش 12 ) فرض بفرماييد ا ب ح دائره افق بر قطب د كه سمت الراس است , و د و ب فلك نصف النهار , وه و ر معدل النهار , وح طى مدار راس السرطان , و ك ل م مدار راس الجدى . پس د و عرض بلد اين قسم مفروض بود , و و ب تمام آن . و شمس را اعظم ارتفاعات در دوره