درس 34 : تحصيل عرض بلد

اين درس نيز دنباله درس قبل است :

6 اگر عرض بلد زائد بر مقدار تمام ميل كلى است يا كمتر از ربع دور است , و يا بقدر ربع دور , و در دروس گذشته دانسته ايم كه عرض مطلقا چه عرض كواكب و چه عرض بلاد از ربع دور تجاوز نمى كند . حال گوييم : هر گاه عرض بلد بيشتر از مقدار تمام ميل كلى , و كمتر از ربع دور بوده باشد , غايت ارتفاع معدل النهار كه ارتفاع تقاطع آن با دائره نصف النهار در فوق الارض است و به مقدار تمام عرض بلد است , كمتر از ميل كلى خواهد بود , و همچنين انحطاط آن در تحت الافق , كه قوس غايت ارتفاع معدل از افق مساوى با قوس غايت انحطاط آنست .

در اين آفاق , چون شمس در يكى از دو نقطه اعتدال بود و دانسته ايم كه مدار شمس در اينهنگام خود عظيمه معدل النهار خواهد بود ارتفاع آن در زمان موافات مركز آن با دائره نصف النهار به قدر تمام عرض بلد خواهد بود , و چون از ربع دور يعنى نود درجه كم شود , باقى قوس عرض مكان مفروض است .

در قسم پنجم كه عرض بلد بقدر تمام ميل كلى بود , دانسته ايم كه مدار منقلب در يك نقطه با افق تماس مى كند , پس در اين قسم كه عرض بلد زائد بر مقدار تمام ميل كلى است هيچگاه مدار منقلب مماس بر افق نمى شود بلكه مدار منقلب ظاهر همواره فوق افق خواهد بود و آن را در همه دوره قوس ارتفاع بود , و مدار منقلب خفى همواره تحت افق بود و آن را در همه دوره قوس انحطاط بود . لاجرم