است، ولايت امرى مستمر و هميشگى خواهد بود؛ يعنى اسم ولى همواره متجلى است. اين امر خود حاكى از آن است كه همواره در ميان انسان‌ها فرد يا افرادى وجود دارند كه به مقام ولايت دست يافته، ولى اللّه باشند، در حالى كه نبوت و رسالت، تنها در برهه‌هايى از زمان كه شرايط فراهم باشد، متجلى مى‌گردد. از اين رو، ختم شدن سلسله پيامبران، امرى متوقع است و در واقع نيز اراده خداوند بر آن تعلق گرفته كه كاروان انبيا را خاتمى باشد كه با او چرخه پيامبران پايان يابد. اين ختم توسط محمدبن‌عبدالله، كه كامل‌ترين مظهر حقيقت محمدى و از اين رو، آورنده كامل‌ترين شريعت است، صورت مى‌پذيرد. آن‌چه پس از پيامبر اسلام‌9 به لطف و عنايت الهى هم‌چنان باقى است، نبوت عام، يعنى نبوت بدون تشريع، و به ديگر سخن، همان ولايت است:

و اعلم أَن الولاية هي الفلك المحيط العام، و لهذا لم تنقطع، و لها الأَنباء العام. و أَمّا نبوة التشريع و الرسالة فمنقطعة. و في محمد صلّى‌اللّه عليه و سلّم قد انقطعت، فلانبيّ بعده، يعني مشرِّعاً أَو مشرَّعاً له، و لا رسول و هو المشرّع ... إِلا أَن اللّه لطف بعباده، فأَبقى لهم النبوة العامة التي لا تشريع فيها؛

بدان ولايت همان دايره‌اى است كه احاطه عمومى دارد و از اين رو، پايان نيابد و به‌طور مستمر اِنباء [خبر رسانى‌] مى‌كند؛ اما نبوت تشريع و رسالت [پايان مى‌پذيرد و] درنقطه‌اى خاتمه مى‌يابد. اين نبوت، در محمد صلي الله عليه و آله پايان پذيرفته است و نبى - كه همان تشريع‌كننده يا تشريع شده براى او باشد - و نيز رسولى - كه همان تشريع كننده باشد - پس‌از او نخواهد آمد ... جز آن‌كه لطف خداوند شامل حال بندگانش بوده و از اين رو، نبوت عام را، كه تشريع در آن نيست، براى ايشان باقى گذارد.[1]

حوزه شريعت و قلمرو حقيقت‌

از آن‌جا كه شريعت، مربوط به نبوت و حقيقت، مربوط به ولايت است، پس تنها آن مجموعه از گفته‌هايى كه حدود افعال بندگان را بيان كرده، تكاليف علمى ايشان را مشخص مى‌سازد؛ يعنى دايره‌اى كه علم فقه به آن مى‌پردازد، مربوط به مقام نبوت است و آن‌چه پيامبر خدا از معارف الهى بيرون از اين حوزه بيان مى‌كند، مربوط به مقام ولايت و