دومى نمايانگر باطن و حقيقت آن است و اين هر دو، از يك منشأ سر بر مى‌آورند كه همان حقيقت محمدى است. از نظر ابن‌عربى، ولايت مقامى اكتسابى است كه هر انسان آماده‌اى مى‌تواند با گام نهادن در راهِ سلوك (طريقت) به آن دست يابد؛ اما مقام نبوت وهبى بوده، از جانب خداوند به برخى از بندگان برگزيده عطا شده است. اين در حالى است كه همه انبيا مقام ولايت را دارند و خداوند انبيا را جز از ميان اوليا برنمى‌گزيند. بنابراين، نبوت داراى دو جنبه يا چهره است: جنبه تحقيق و جنبه تشريع:

پس پيامبر، داراى دو جهت است: يكى تبليغ احكام مربوط به حوادث و رويدادها، و ديگرى اخبار از حق و اسما و صفات او و اخبار از احوال ملكوت و جبروت و شگفتى‌هاى عالم غيب. او به اعتبار تبليغ، رسول (فرستاده) و شارع (قانون‌گذار) و نبوتش تشريعى است، و به اعتبار خبردادن از غيب و شناساندن حق به ذات و اسمايش، ولى و نبوتش تحقيقى است.[1]

همان‌گونه كه مفهوم ولى، اعم از مفهوم نبى است، مفهوم نبى نيز اعم از مفهوم رسول است. نبى كسى است كه به او خبر مى‌رسد و الهام مى‌گيرد و مأمور به تبليغ و رساندن پيامى است كه دريافت كرده است، خواه داراى كتاب باشد يا نباشد، امّا رسول لزوماً داراى كتاب هم هست. از ميان رسولان برخى اولوالعزمند كه تكليفشان از رسول دشوارتر بوده، امام نيز هستند. سرانجام، مقام ختم است كه عصاره همه مقامات به شمار مى‌رود.[2]

استمرارِ ولايت و انقطاع نبوت‌

يكى از تفاوت‌هاى ولى با نبى يا رسول آن است كه «ولى» از جمله نام‌هاى خداوند است. اين امر، بيانگر آن است كه ولايت، يكى از ابعاد حق‌تعالى به شمار مى‌رود. اين نام‌ الهى در عارف، وقتى كه او به اوج تجربه عرفانى خود، يعنى مقام فنا دست مى‌يابد، تجلى مى‌كند و او مظهر نام ولى مى‌گردد. از آن‌جا كه ولى نامى مشترك ميان خداوند و انسان