مجمل، اقسام سه‌گانه مشاهده را بيان مى‌كند. ابن‌عربى خود در ادامه سخن، ابهام را برطرف كرده، تصريح مى‌كند كه مشاهده نزد جماعت صوفيان بر سه معنا اطلاق مى‌شود:

1. مشاهده خلق در حق، و اين همان ديدن اشيا با دلايل توحيد است.

2. مشاهده حق در خلق، و اين همان ديدن حق در اشيا است.

3. مشاهده حق بدون خلق، و اين همان حقيقت يقين خالى از هر شكى است.[1]

مقصود از ديدن اشيا با دلايل توحيد (قسم نخست) آن است كه احديت هر موجودى عين دليل بر احديت حق است و اين امر دليل بر احديت (توحيد و يگانگى) حق است نه‌دليل بر عين آن.

مراد از ديدن حق در اشيا (قسم دوم) مشاهده همان وجهى است كه خداى سبحان در هر يك از اشيا دارد و در آيه ﴿إِذا أَردناه...﴾ به آن اشاره كرده است. اين توجه، همان وجهى است كه خداوند در اشيا دارد.

اما قسم سوم هنگامى است كه مشاهده در حضرت مثال نباشد؛ مانند تجلى خداوند در آخرت كه مورد انكار كسانى واقع مى‌شود كه خداوند را همواره در صورتى خاص شناخته‌اند.[2]

اين قسم سوم، همان است كه رؤيت بر آن اطلاق مى‌شود و هر گاه مشاهده در برابر رؤيت قرار گيرد، تنها دو قسم نخست را در بر مى‌گيرد كه جايگاه آن فروتر از رؤيت‌است.

در آيه ﴿رب أرنى انظر إِليك﴾؛ پروردگارا! خود را به من بنمايان تا تو را ببينم،[3] همان قسم‌ سوم مشاهده، يعنى رؤيت ذات حق به صورت مطلق و عارى از هر صورت و علامت خاص مقصود بوده است. حضرت موسى رؤيت را درخواست كرد، نه مشاهده را؛ زيرا مشاهده معنايى عام دارد و چون بعضى از مراتب آن (قسم اوّل و دوم) براى پيامبران حاصل است، مطلق مشاهده نيز براى ايشان تحقق دارد و درخواست كردن خصوص مشاهده ذات، نيازمند لفظى است كه با صراحت همين مقام را بيان كند و اين لفظ، همان واژه رؤيت است.[4]