و چون روح انسانى هر اندازه بيشتر نايل به حقايق نورى وجودى عقلى شد استعداد و ظرفيت وى براى تحصيل و اكتساب معارف بالاتر بيشتر مى شود , سر اين جمله جميل دعاى افتتاح معلوم مى گردد كه حضرت بقيه الله فرمود : الذى لا تنقص خزائنه ولا تزيده كثره العطاء الاجودا وكرما انه هو العزيز الوهاب .

صورت مقرون به ماده پس از تفريد و تجريد نفس ناطقه آن را از ماده , و يا به انشاء نفس ناطقه مانند آن را در خود به اعداد آلات قوى جسمانيه , و يا از ناحيه ارتباط نفس به حقائق اشياء از راه اتصال به علت آنها , صورت فعلى مجرد بدون ماده مى يابد , و وجود آن به نفس قائم است و نفس با آنها معيت قيوميه و اضافه اشراقيه دارد .

و سخن فقط در دانستن مفاهيم و معانى كليه آنها نيست زيرا كه مفاهيم معقولات و مفهوم عاقل همه از يكديگر متغايرند , بلكه دست بافتن به انحاء وجودات عينى آنها , و ارتقا و اشتداد وجود نفس , و بودن وجود آن در عوالم عديده به حكم هر عالم است . و به حكم اصل اصيل اتحاد عاقل به معقول بلكه مدرك به مدرك عين نفس مى شوند . و شيئيت شى ء نيز در حقيقت به صورتش است پس نفس ناطقه علم به هر چيزى كه پيدا كرده است در حقيقت همان موجود است زيرا كه علم نور است و صورت فعلى هر چيز كه معلوم نفس شد