حق و ميزان چون يوسف و حسن ازل در نزد واقفان حروف , دو جسم يك روح اند كه افتراقشان را نشايد هر نيكبختى كه به لب آن رسيد و مغزاى آن را چشيد و معنى آيت را به درستى فهميد كه چشم حق بينش به ديدار فروغ طلعت دل آراى حتى يتبين لهم انه الحق از آيات آفاق و انفس روشن شد , مى يابد كه چون او حق است همه آثار صنع او حق است , زمين و آسمان حق است , ماه و خورشيد و ستارگان حق است , از ذره تا كهكشانها حق است , نظام هستى حق است , دولت او دولت حق است , و رسول او حق است , و كتاب او حق است , بعث و نشور حق است , صراط و ميزان حق است , و آنچه را كه حق فرمود حق است حق است كه سالك در اين مقام به اعتبارى , سفرى من الحق الى الخلق بالحق مى كند , چنانكه از آيات آفاق و انفس سفرى من الخلق الى الحق كرده است .

در كتب اساطين حكمت و ارباب معرفت از قديم الدهر بحث از حق و معانى آن دائر بود كه الحكمه معرفه الوجود الحق , والوجود الحق هو واجب الوجود بذاته :

ارسطو در چندين جاى ما بعد الطبيعه از حق و معانى آن بحث كرد . فارابى در اغراض ما بعد الطبيعه [1] و در رساله تعليقات [2] از ارسطو سخن از حق نقل كرده است .

يعقوب بن اسحاق كندى معروف به فيلسوف عرب نيز از