بر اين اساس عشق به اولياء الهى و انسانهاى كامل به دو گونه متصور است اول عشق حقيقى است و آن عشق به عين كمال هستى مقام عقلانى آنهاست و دوم عشق مجازى است و آن عشق به عدالت سخاوت , عبادت , تقوى , شجاعت , عفت و ديگر شمائل و ملكات اخلاقى آنهاست زيرا علاقه به ملكات و صفات محبوب وسيله اى است كه انسان را به كمال وجودى آن نائل مى گرداند

اما از ديدگاه عرفانى نفس مجرد انسانى و مجردات عقلانى هيچ يك , از وجود حقيقى و در نتيجه كمال واقعى برخوردار نبوده و هستى حقيقى و كمال واقعى مختص خداوند است و به همين دليل محبت و عشق حقيقى , عشق و محبت به ذات الهى است كه از آن به محبت اصلى نيز ياد مى شود و محبت مجازى محبت به اسماء , صفات , آيات و نشانه هاى اوست و از همين رو هر يك از اشياء طبيعى و مثالى و بلكه همه حقايق عقلى آنگاه كه به صورت مستقل در نظر گرفته شوند و از حقيقت آنها كه عبارت از آيت و نشانه بودن نسبت به ذات احدى است غفلت شود محبوب دروغين و كاذب مى باشند

بنابراين ذات مجرد نفس و كمالات مجرد عقلى اى كه براى آن در نظر گرفته مى شود گر چه در ديدگاه فلسفى محبوب حقيقى انسان هستند وليكن در نگاه عرفانى محبت به نفس هر چند كه متوجه به مراتب دانى و پست شهوانى و دنيايى آن نبوده و ناظر به بعد مجرد عقلانى نفس باشد محبتى كاذب و دروغين و حجابى عظيم و سنگين است چندان كه گذر از آن جز با جهاد اكبر كه به تعبير مرحوم سيد حيدر