وظيفه‌اى نداشتند; اما پرسش‌ها و ابهام‌هاى موجود در مسأله ولايت‌عهدى ما را بر آن مى‌دارد، اين بخش از زندگى حضرت رضا (عليه السلام) را با تأمّل فزون‌تر مورد بررسى قرار دهيم.

ولايت‌عهدى امام رضا (عليه السلام)

بخشى از مهم‌ترين پرسش‌ها درباره حوادث اين مقطع از تاريخ اسلام عبارت است از:

‌ 1. چرا مأمون عباسى خراسان را براى حكومت انتخاب كرد؟

‌ 2. شرايط سياسى و حكومتى مأمون بعد از كشتن امين چگونه بود؟

‌ 3. اقدامات قابل پيش‌بينى مأمون در آن وضعيت چه‌چيز مى‌توانست باشد؟

‌ 4. اهداف مأمون از مسأله ولايت‌عهدى چه بود؟ آيا مأمون به اهدافش دست يافت؟

‌ 5‌. موضع امام هشتم (عليه السلام) چگونه بود و چگونه مى‌توانست باشد؟

‌ 6‌. بهترين راه‌حل كدام بود؟

‌ 7. دلايل امام رضا (عليه السلام) براى پذيرش ولايت‌عهدى چه بود؟ ساير راه‌هاى قابل پيش‌بينى و اجرا كدام است؟

‌ علامه جعفرمرتضى‌عاملى انگيزه اساسى مأمون را مسائل سياسى جارى حكومت مى‌داند و معتقد است براى درك اين موقعيت سخت، بايد مشكلات حكومتى مأمون را ديد و راه‌حل‌هاى موجود و اقدام نهايى مأمون را بررسى كرد. [1]

راز انتخاب خراسان

الف. طبق اسناد تاريخى، كشته شدن امين كه به‌ظاهر يك پيروزى نظامى براى مأمون به‌شمار مى‌رفت، در واقع براى وى نتايج منفى در پى داشت; زيرا با واكنش منفى آل‌عباس روبه‌رو شد. [2]

‌ ب. علويان نيز با مأمون و به‌طور كلى با خلفاى عباسى مخالف بودند و آنان را مسؤول شكنجه، آزار، تبعيد و مصايب علويان مى‌دانستند و معتقد بودند فرزندان معصوم فاطمه (عليها السلام) براى تصدى حكومت از عباسيان بسيار سزاوارترند.