محمدباقر به‌اندازه‌اى گنج‌هاى پنهان معارف و دانش‌ها را آشكار ساخته، حقايق احكام و حكمت‌ها و لطايف دانش‌ها را بيان كرده كه جز بر عناصر بى‌بصيرت يا بدسيرت پوشيده نيست و از همين جاست كه وى را شكافنده و جامع علوم و برافرازنده پرچم دانش خوانده‌اند. [1]

‌ تربيت وزنه‌هاى علمى بزرگى چون محمدبن‌مسلم، زرارة‌بن‌اعين، ابوبصير، بريدبن‌معاويه‌عجلى، جابربن‌يزيد، حمران‌بن‌اعين، هشام‌بن‌سالم و... شيعه را در ميدان رقابت علمى، فقهى، تفسيرى و كلامى مذاهب مختلف پيروز و سربلند ساخت.

‌ مناظرات آن حضرت (عليه السلام) با دانشمندان نامور مكاتب و اديان مختلف و درخشش پيوسته نور دانش آن فرزانه در مناظره‌ها سبب بيمناكى همواره خلفاى بنى‌اميه شد و مقدمات رنج، تبعيد و شهادت آن حضرت را فراهم آورد.