مقدّمه

كتاب حاضر براساس سرفصل فعلى معاونت امور اساتيد و دروس معارف اسلامى، در گرايش درس عمومى تاريخ اسلام، تهيه شده است. در ميان پيشنهادهايى كه از جانب اساتيد محترم اين درس ارائه شده بود، اختلاف نظرهايى درباره قلمرو محتوايى درس تاريخ اسلام وجود داشت. در اين نوشتار سعى شده‌است تا نقاط قوت اين ديدگاه‌ها مورد توجه قرار گيرد. براين اساس فصل اوّل كتاب به مباحث مقدماتى تاريخ عموماً و تاريخ‌نگارى اسلامى خصوصاً، اختصاص يافته است. انگيزه اصلى در اين فصل، ارائه قواعد يا قوانينى است كه فراگير را در كيفيت مراجعه به تاريخ و بازخوانى آن يارى رساند. مباحثى چون مفهوم تاريخ، انواع و عوامل محرك آن، تاريخ‌نگارى در اسلام و اهداف و معيارهاى آن، بستر بنيادى پژوهش در تاريخ اسلام شمرده شده است. بحث شرق‌شناسان و تاريخ اسلام به‌منزله يك هشدار، ضمن ارج نهادن به تلاش و پژوهش متفكران منصف اين رشته، با اشاره به رويه ديگر برخى از اين تحقيقات، افق انديشه را در چگونگى نگاه به آثار آنان يارى مى‌رساند.

‌ فصل دوم، در يك سير تاريخى به وضعيت دو تمدن بزرگ آن زمان ـ ايران و روم ـ اشاره كرده، با پرداختن به اوضاع جغرافيايى، فرهنگى، سياسى و اجتماعى جزيرة‌العرب، به ارزيابى جايگاه نظام جاهلى اين شبه‌جزيره در نظام بين‌الملل پرداخته است.

‌ چشم‌انداز فصل سوم زندگى حضرت ختمى مرتبت از تولد تا رحلت است. تحليل و بررسى موانع و مشكلات رو در روى آن حضرت، اقدامات پيامبر (صلى الله عليه وآله) درگذر از جامعه جاهلى و ويژگى‌ها و اصول حكومت اسلامى پيامبر (صلى الله عليه وآله) ، برخى از موضوعات اين فصل است. هم‌چنين كوشش شده است تا از ميان حوادث و پديده‌ها، آن‌چه مهم‌تر، سرنوشت‌ساز