عليه از روى علم و عمد موجب تضمين نمى‌شود. چون تسبيبى و تعزيرى در كار نيست و او با اختيار خود براى اخذ حق خود خرج كرده. مثلا اگر كسى شخصى را در آب بيندازد و ثالثى براى انجام وظيفه شرعى خود و نجات دادن غريق، مخارجى را متحمل شود، نمى‌تواند از سبب اصلى مطالبه كند. و تسبيب در جايى موجب ضمان است كه مباشر فاعل غير ذى شعور باشد.

مسائل متفرقه قرض و دين‌

سؤال 1191: آيا قرض كردن در مواقع احتياج واجب است؟

جواب: در بعضى احتياجات واجب است. و موارد فرق مى‌كند.

سؤال 1192: الف- آيا معاملات حقيقى غير معوّض كه مديون غير محجور نسبت به اموالش به قصد فرار از دين انجام مى‌دهد، نافذ است؟

ب- معاملات حقيقى معوّض كه اين مديون به قصد پنهان كردن اموال و فرار از دين انجام مى‌گيرد، چگونه است؟

ج- تحت چه شرايطى معاملات مديون غير محجور را نافذ نمى‌دانيد؟

جواب: بطور كلى مديون مادامى‌كه از طرف حاكم شرع محجور و ممنوع از تصرفات در اموالش نشده، كليه تصرفات و نقل و انتقالاتش نافذ است. هر چند كه ديونش بيش از اموالش باشد. بلى اگر صلح يا هبه و مانند آن به منظور فرار از اداى دين باشد، حكم به صحّت مشكل است. خصوصا اگر اميد نباشد كه بعدا بتواند از راه كسب و غيره پولى بدست آورد و ديونش را بدهد.

سؤال 1193: اگر شخصى به علت بدهكارى و عدم قدرت بر پرداخت، پول نزولى بگيرد، آيا اشكالى دارد؟

جواب: نزول و ربا گرفتن و دادن حرام است و با عدم قدرت بر اداى دين، بر طلبكار است كه صبر كند و شرعا حق مطالبه ندارد.

سؤال 1194: اگر شخصى مثلا پنج هزار تومان بابت سهم مبارك امام عليه السّلام مقروض باشد، و