و مصداق آن، به ويژه در موارد مشتبه مى‌باشد.

نتيجه آنكه، هرچند احكام دائر مدار مفاهيم عرفى است، ولى اين موضوع، زمانى صحيح خواهد بود كه عرف، صلاحيت احراز آن را داشته، قرينه‌اى معتبر نيز خلاف آمدِ آن نباشد. وانگهى، هيچ گاه مرجعيت عرف در تشخيص مصداق، تا زمانى كه به تحديد در ناحيه مفهوم برنگردد، صحيح نخواهد بود.

چهارم. مراحل زيست و حيات‌

در مباحث پيش گفته، بيان شد كه معنا و مدلول «حيات» از ديدِ عرفى و لغوى، واضح و روشن است. زندگى انسان، با نفخه روح در پيكره او آغاز مى‌گردد و نهايت آن، فرا رسيدن مرگ و خروج كامل روح از بدن مى‌باشد. «حيات انسان» به مثابه موضوع يا قيد حكم شرعى، در بسيارى از ابواب فقهى سريان دارد و به عنوان خاستگاه بسيارى از حقوق، به ويژه حق طبيعىِ تقدم حيات ذكر شده است. از اين رو بسيار ضرور مى‌نمايد كه ضابطه صدق حيات و معناى دقيق آن، در پژوهش حاضر به درستى تبيين شده و مراحل مختلف آن روشن گردد.

دسته بندى‌هاى گوناگونى از نگاه علمى، فلسفى، دينى و فقهى براى مراحل و گونه‌هاى مختلف حيات انسانى وجود دارد كه پاره‌اى از اين مراحل، به مثابه موضوع برخى از احكام فقهى قلمداد شده‌اند. ذيلًا، اين تقسيم بندى‌ها از نظر گذرانده مى‌شود:

از ديدگاه علم پزشكى، براى انسان، گونه‌هايى چند از حيات متصور است. قبل از بيان اين اقسام، ذكر يك مقدمه شايسته مى‌نمايد:

واحد تشكيل دهنده موجوداتِ زنده و نسوج آنها را سلول يا ياخته مى‌نامند. به گروهى از سلول‌ها كه داراى ساختمان مشابهى هستند، و عمل ويژه‌اى را براى زنده ماندن موجود انجام مى‌دهند، بافت يا نسج مى‌گويند. ارگان يا عضو، هر قسمتى از بدن است كه عمل به خصوصى را انجام مى‌دهد و از نسوج مختلف‌