از ديدگاه فقهى، برخى از آيات و پاره‌اى از روايات را، مى‌توان به مثابه پشتيبان و سندى قابل اتكا براى اين نظريه به‌شمار آورد. در تعيين حدود تسلط انسان بر نفس نيز، قاعده اصطيادى «الناس مسلّطون على أنفسهم» بررسى و ارزشيابى مى‌گردد.

اولين دليل مورد استناد، در اصل ولايت انسان بر نفس خويش، مفهوم آيه مباركه‌ «النَّبِى أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ...» (احزاب: 6) مى‌باشد. بيان استدلال آن است كه ولايت پيامبر اكرم (ص) از خود مردم، نسبت به آنان بيشتر و برتر است و ايشان، بر تمامى آنان سلطنت و ولايت دارند. بنابراين، از رهگذر دلالت التزامى اين آيه، ولايت شرعى مردم بر خودشان نيز، اجمالًا ثابت مى‌گردد. به تعبير روشن‌تر، «أَوْلى» صفت تفضيل است و از اين رو، ولايت پيامبر اكرم (ص) بر همه مؤمنان در تصرف بر جان و مالشان تقدم دارد. بنابراين، مؤمنان نيز نسبت به جان و مال خود ولايت وحق تصرف خواهند داشت؛ چرا كه اولويت در آيه شريفه، مقايسه‌اى مى‌باشد ونه تعيينى؛ زيرا دومى نيازمند قرينه خواهد بود.

يعنى ولايت پيامبر اكرم (ص) از خود مردم، نسبت به آنان بيشتر و برتر است و ايشان، بر تمامى آنان سلطنت و ولايت دارند. از رهگذر دلالت التزامى اين آيه، ولايت شرعى مردم بر خودشان نيز، به صورت فى‌الجمله ثابت مى‌گردد. [1]

دومين سند ولايت انسان بر خويشتن خويش، «آيات شراء» است، آياتى همانند «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّة ...» [2] و «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ يشْرِى نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّه ...» [3] و «بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ أَنْ يكفُرُوا بِما أَنْزَلَ اللّهُ بَغْياً ...» [4]: گويا از اين آيات نورانى، نوعى سلطه تكوينى و تشريعى‌

[1]. رك: سعيد نظرى توكلى، پيشين، ص 88- 82.

[2]. توبه (9)، آيه 111.

[3]. بقره (2)، آيه 207

[4]. بقره (2)، آيه 90.