است و بنابراين، ازدواج سابق به طور كلى باطل و بلا اثر مى‌شود. دليل اين امر، واضح است؛ چه اين‌كه از اركان مهمِ «ازدواج» وجود دو فرد به عنوان «زن و شوهر» مى‌باشد. چنان‌چه اين ركن مهم از بين برود، «موضوع ازدواج» منتفى شده و بنابراين، حكم مسأله، يعنى «ازدواج» نيز از بين خواهد رفت. امام خمينى‌ در اين باره مى‌گويد:

و كذا لو تزّوجت إمرأة برجل فغير جنسه بطل التزويج من حين التغيير؛ [1] هم‌چنين اگر زنى با مردى ازدواج كند و آن‌گاه مرد جنسيت خويش را تغيير دهد، ازدواج از هنگام تغيير جنسيت باطل مى‌شود.

گفتار دوم: وضعيت ازدواج در تغيير جنسيت زن به مرد

اين مورد نيز مانند صورت قبل است. به عبارت ديگر، هرگاه پس از ازدواجِ مرد و زن، زن به مرد تبديل شود، موضوع ازدواج، يعنى عنوان «زن و شوهر» از بين رفته و ازدواجِ سابق باطل و بلا اثر خواهد بود. امام خمينى‌ در اين باره مى‌گويد:

لو تزّوج إمرأة فتغير جنسها فصارت رجلًا بطل التزويج من حين التغيير؛ [2] هرگاه زنى ازدواج كند، آن گاه زن جنسيت خويش را تغيير دهد و مرد گردد، ازدواج از هنگام تغيير جنسيت باطل مى‌گردد.

با توجه به كلام فوق، با عمل جراحى تغيير جنسيت، موضوع ازدواج يعنى «مرد و زن» تغيير كرده و موضوع جديد، يعنى «مرد و مرد» به وجود مى‌آيد. از اين رو، بطلان ازدواج، يك امر قهرى خواهد بود.

گفتار سوم: تغيير جنسيت زوجين به صورت غير همزمان (غير مقارن)

گاه زوجين هر دو به تغيير جنسيت روى مى‌آورند؛ البته با اين توضيح كه تغيير جنسيت زن و شوهر، با يك فاصله زمانى نسبتاً زياد، مثلًا يك سال يا دو سال صورت مى‌پذيرد. در اين فرض، فرقى نمى‌كند كه در ابتدا مرد تغيير جنسيت دهد، يا زن تغيير

[1]. روح الله خمينى، تحرير الوسيله، ج 2، ص 559، مسأله 3.

[2]. همان، ج 2، ص 559، مسأله 3.