«أبي أيّوب الخرّاز»: از ايشان در كتاب‌هاى رجالى با نام‌هاى گوناگونى هم‌چون «إبراهيم بن عيسى أبو أيّوب، إبراهيم الخزّاز أبو أيّوب، إبراهيم بن زياد أبو أيّوب، إبراهيم بن زياد الخرّاز و ...» نام برده شده است كه منظور يك نفر بوده، و وى شخصى ثقه و داراى كتاب نوادر است. [1]

«محمّد بن مسلم»: از بزرگان فقها و اصحاب اماميّه و موثّق‌ترين افراد در كوفه بوده كه شاگردى امام باقر و امام صادق عليهما السلام را نموده است. [2]

بنابراين، روايت از نظر سندى مشكلى ندارد.

بحث دلالى روايت: در اين روايت، محمّد بن مسلم از امام صادق عليه السلام در مورد فردى كه بعد از انصراف از نمازش شكّ مى‌كند، سؤال مى‌كند؛ امام عليه السلام نيز در پاسخ بيان مى‌كنند كه اين شكّ قابل اعتنا نبوده و اعاده نمازش لازم نيست. البته روشن است كه اين روايت اختصاص به مورد نماز دارد.

كلمه‌ «يشكّ» در روايت اطلاق دارد؛ شامل شكّ در صحّت نماز و شكّ در آوردن جزئى از اجزاى نماز- هر دو- مى‌شود. نسبت به‌ «ينصرف» نيز بايد بحث شود كه انصراف فقهى- كه با گفتن سلام نماز محقّق مى‌شود- مراد است و يا انصراف عرفى- يعنى لازم است نمازگزار علاوه بر سلام نماز، مشغول عمل ديگرى نيز شده باشد-؟

امام خمينى رحمه الله قائل‌اند انصراف فقهى مراد است و در لسان روايات، سلام نماز به عنوان انصراف بيان شده است. [3]

2) وبإسناده عن أحمد بن محمّد، عن الحسن بن محبوب، عن عليّ بن رئاب، عن محمّد بن مسلم، عن أبي جعفر عليه السلام، قال: «كلّ ما شككت فيه بعد ما تفرغ من صلاتك فامض و لاتعد». [4]

[1]- احمد بن على نجاشى، پيشين، ص 20، شماره 25؛ محمّد بن حسن طوسى، پيشين، ص 41، شماره 13؛ سيّد ابوالقاسم موسوى خوئى، پيشين، ج 1، صص 223 و 224 و 256- 258 و 265- 267، و ج 21، ص 37.

[2]- احمد بن على نجاشى، پيشين، صص 324 و 323، شماره 882.

[3]- ر. ك: امام خمينى، الاستصحاب، ص 310.

[4]- محمّد بن حسن طوسى، تهذيب الأحكام، ج 2، ص 378، حديث 1460، محمّد بن حسن حرّ عاملى، وسائل الشيعة، ج 8، ص 246، باب 27 از ابواب الخلل الواقع في الصلاة، حديث 2.