نماز صبح بعد از تمام شدن حمد و در اثناى خواندن سوره شكّ كند حمد را به صورت جهرى خوانده است يا اخفاتى؟

محقّق نائينى رحمه الله‌ [1] در اين رابطه فرموده است: غير از اين مثال، نتوانستيم مثال ديگرى را پيدا كنيم؛ و در اين مورد نيز بحث فائده‌اى ندارد؛ زيرا، نصّ معتبر قائم است بر اين كه اگر كسى يقين پيدا كرد رعايت جهر و اخفات ننموده است، تكرار لازم نيست؛ و در نتيجه، به طريق اولى‌ در صورت شكّ بايد چنين گفت. ليكن لازم است بحث علمى آن مطرح شود؛ چرا كه ممكن است در اثر تتبّع مثال ديگرى براى آن يافت شود.

به نظر مى‌رسد غير از مثال جهر و اخفات، بتوان شرطيّت طمأنينه- كه براى اذكار واجب است- را ذكر نمود. ايشان معتقد است در چنين شرطى، قاعده‌ى تجاوز جريان دارد و آورده‌اند:

«إن كان الشكّ بعد الدخول في الركن فلا اشكال في الصحّة لأنّ العلم بفواته نسياناً بعد الدخول في الركن لا أثر له فضلًا عن الشكّ في الفوات وإن كان الشكّ قبل الدخول في الركن وبعد الدخول في الغير المترتّب على الجزء المشروط بالمشكوك فيه فالأقوى جريان قاعدة التجاوز فيه» [2].

ايشان در صورتى كه نمازگزار در ركن بعدى داخل شده است، فرموده‌اند: هيچ اشكالى در صحّت نيست؛ چرا كه در صورت علم به فوت اين شرط نسياناً عود لازم نيست تا چه رسد به صورت شكّ. و اگر شكّ، قبل از دخول در ركن و بعد از دخول در غير باشد، اقوى‌ جريان قاعده‌ى تجاوز است. ايشان سپس ترقّى نموده و فرموده‌اند:

«بل يصحّ جريان القاعدة في كلّ من الشرط والمشروط لأنّ الشكّ في‌

[1]. ر. ك: فوائد الاصول، ج 4، ص 645.

[2]. محمّدعلى كاظمى خراسانى، فوائد الاصول، ج 4، ص 645.