وجه جمع سوّم: راه سوّمى كه براى جمع گفته شده، اين است كه به قرينه‌ى موثّقه كه مى‌گفت‌ «إذا شككت في شي‌ء من الوضوء ودخلت في غيره فليس شككّ بشي‌ء»، عبارت‌ «فأعد عليهما» در صحيحه‌ى زراره بر استحباب حمل شود.

اشكال اين وجه نيز آن است كه حمل بر استحباب در موردى است كه حكم مسلّماً از احكام تكليفيّه باشد؛ امّا در جايى كه احتمال ارشادى بودن حكم وجود داشته باشد، ديگر حمل بر استحباب معنا ندارد. حكم موجود در صحيحه‌ى زراره كه مى‌گويد تا زمانى كه از وضو فارغ نشده‌اى و داخل در عمل هستى، بايد به شكّ اعتنا شود و عمل دو مرتبه انجام شود، ارشاد به حكم عقل است.

وجه جمع چهارم: راه جمع چهارم اين است كه گفته‌اند: اجماع مستفيض در اين بحث سبب مى‌شود كه حجيّت موثقه‌ى ابن ابى يعفور از اعتبار ساقط شود و حكم صحيحه‌ى زراره كه موافق است اخذ مى‌شود، به عبارت ديگر، اعراض مشهور باعث تضعيف موثقّه شود.

راجع به اين وجه نيز بايد گفت كه اين مطلب، مبنايى است؛ مبناى مشهور آن است كه اعراض باعث ضعف روايت مى‌شود؛ علاوه بر اين كه اجماع در اين‌جا- همان‌گونه كه در مباحث پيشين بيان شد- احتمال دارد مستند به روايت زراره باشد؛ بنابراين، اجماع مدركى مى‌شود. اجماع مدركى و چنين شهرتى قادح به روايت نيست. به عبارت ديگر، در موردى كه مستند مشهور و مجمعين معلوم نباشد، شهرت قادح است؛ امّا در مواردى كه مستند مجمعين روشن است، چون اجماع اصالت ندارد، بحث بر روى مستند و مدرك عمل مشهور متمركز مى‌شود كه صحيح است يا نه؟

بنابراين، اين وجه نيز به نظر صحيح نيست.

وجه جمع پنجم: راه جمع پنجم كه مرحوم شيخ اعظم‌ [1] آن را بيان كرده، و مرحوم محقّق عراقى‌ [2] آن را پذيرفته، اين است كه بگوييم ضمير «غيره» در موثّقه به «وضو» باز

[1]. فرائد الاصول، ج 3، ص 337.

[2]. نهاية الأفكار، ج 4، القسم الثانى، صص 50 و 51.