نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد جلد : 0 صفحه : 8
بدرستى ميسر نيست. همچنانكه هركس بخواهد به هندسه بپردازد بايد
مفهومى كاملا روشن از قائمه و حادّه و منفرجه و مثلّث و رأس و قاعده و ارتفاع و
مربع و مستطيل و لوزى و ذوزنقه و دايره و بيضى و قطر و شعاع و وتر و استوانه و
مخروط و هرم و منشور و جز آن داشته باشد، اهل فلسفه نيز بايد با وقوف كامل از معنى
صريح و قاطع تعبيرات منطقى به فلسفه بپردازند. و الّا بدون اين علم آلى تحصيل آن
علم اصالى امكانپذير نخواهد بود.
همه
كتابهائى كه متضمن يك دوره فلسفه است با منطق آغاز مىيابد، چنانكه از شفا و نجات
و اشارات و دانشنامه شيخ و التّحصيل بهمنيار گرفته تا منظومه سبزوارى همه با منطق
ابتدا شده است.
هيچ يك از
طلاب قديم بدون ممارست كافى در منطق به درس فلسفه حاضر نمىشدهاند و اگر هم
احيانا به تفنن در جلسههاى درس حضور مىيافتهاند طرفى نمىبستهاند. ابتدا منطق
فارسى كبرى و حاشيه ملا عبد اللّه و شرح شمسيّه و منطق منظومه را در نزد استاد
مىخواندند و آنگاه به درس فلسفه مىرفتند. و اگر طبع جوينده آنها بدين مايه از
منطق خرسند نمىآمد، منطق شفا و شرح مطالع را نيز به دقت تحصيل مىكردند.
گذشته از
فلسفه، روانشناسى، و آموزش و پرورش، و زبانشناسى، و دستور زبان، و روش تحقيق در
علوم، و بسيارى از علوم ديگر همه كموبيش با اين اصطلاحات سروكار دارند. در نثر و
نظم فارسى نيز تعبيرات منطقى كم نيست.
بنابراين
هركس بخواهد در اين زمينهها سرى در بين سرها درآورد، بايد از فنّ منطق بىبهره
نباشد، و دستكم معنى اصطلاحات بسيار متداول منطق را با معرفتى صريح بداند. مثلا
با تعبيرات ذيل بيگانه نباشد:
ذاتى و
عرضى، جوهر و عرض، اجتماع و ارتفاع، نوع، جنس، ماهيّت، حقيقت، اعمّ، اخصّ، ادراك،
تصوّر و تصديق، تصديق بلا تصور، موضوع و محمول، حدّ و رسم، تعريف جامع و مانع،
تناقض و تضادّ، استدلال، قياس و استقراء، صغرى و كبرى، برهان و مقدمات برهانى،
علوم متعارفه، اصول موضوعه، ذهن، علم، فكر، فهم، حدس، شكّ، ظنّ، يقين ...
با اين
مقدمه ديگر ترديدى در لزوم تدوين فرهنگ اصطلاحات منطقى نمىماند. همين شدّت نياز و
ضرورت، محرّك من بنده در تنظيم فرهنگ حاضر بوده است، و اميد است كه دستافزارى
باشد براى جويندگان دانشهاى گوناگون، خاصّه طالبان فلسفه و منطق و علوم انسانى.
حتما
مىدانيد سالها است در ممالك غربى در كنار فرهنگهاى عمومى و دائرة المعارفها،
تدوين فرهنگهاى اختصاصى در رشتههاى مختلف هم متداول شده و البته محتاج يادآورى
نيست
نام کتاب : فرهنگ اصطلاحات منطقى نویسنده : خوانساری، محمد جلد : 0 صفحه : 8