به اراده است فاعل مختار مى باشيم.[1]

مناقشه پاسخ

آنچه را كه صدرالمتألهين گفته اند در بخشى از افعال ما
صادق است; يعنى افعالى كه به وسيله جوارح و ابزار بدنى صادر مى شود مانند خوردن، نوشيدن، رفتن و گفتن; ميزان در اختيارى بودن اين نوع افعال اين است كه مسبوق به اراده باشد. ولى سخن ما در منشأ اين افعال است بالأخر سرچشمه اين افعال اراده انسان است و اگر اختيارى نباشد طبعاً افعال جوارحى ما نيز غير اختيارى خواهد بود.

و به ديگر سخن ما قبول داريم ملاك در اختيارى بودن افعالى كه به وسيله ابزار و ادوات بدنى سر مى زند اين است كه مسبوق به اراده باشد و اما ملاك در اختيارى بودن اراده چيست؟ جواب مذكور از آن ساكت است، اگر بگويد علت اراده، خارج از محيط فكرى انسان است طبعاً اراده غير اختيارى خواهد بود و نتيجه آن غير اختيارى بودن افعال بعدى است.

2. پاسخ محقق خراسانى

محقق خراسانى(1255ـ1325هـ.ق) به شيوه ديگر پاسخ مى گويد، او مى گويد: اراده اختيارى است چرا؟ چون مبادى اراده