(الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الأَرْضَ فِرَاشًا وَ السَّمَاءَ بِنَاءً وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الَّثمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ).[1]

خدايى كه زمين را براى شما بسترى قرار داده و آسمان را به صورت سقفى برافراشته و از آسمان آبى فرو فرستاده، كه به سبب آن ميوه هاى گوناگون روزى براى شما آورده است.

لفظ «بِهِ>» در آيه فوق به چه معناست؟«با>»در آن جا معناى سببى دارد و سببيت آب را بيان مى كند. تنها اين آيه نيست، بلكه آيات ديگرى بر تأثير اسباب و علل طبيعى در مسببات بيان مى كند.[2]

بنابراين نمى توان تأثير علل را در مسببات آن هم به اذن الهى انكار كرد آنچه مهم است اين است كه استدلال اشعرى را پاسخ بگوييم، سپس به تفسير صحيح توحيد در خالقيت بپردازيم.

اينك امر نخست:

نقد دليل اشعرى

اشعرى همان طور كه گذشت با آيه (وَ اللهُ خَلَقَكُمْ وَ مَا تَعْمَلُونَ)[3] استدلال كرد، استدلال او مبنى بر اين است كه «ما>» مصدريه است نه موصوله و معناى آيه اين چنين است: خدا شما و