اينك هر يك از اين قرائن را به طور اجمال مورد بررسى قرار مى دهيم:

پيروان فرضيه تكامل، از سه راه ديگر فرضيه تحول انواع را تعقيب كرده و از اين طريق يك سلسله قرائن و شواهدى گردآورده اند كه ريشه تمام جانداران يكى بوده، سپس تحت عواملى به صورت ها وانواعى درآمده اند. يكى از اين طرق، «تشريح تطبيقى» است.

تشريح تطبيقى، علمى است كه از ساختمان تشريحى هر عضو حياتى و تغييرات آن در اقسام گياهان يا حيوانات گفتگو مى كند.

هر عضو حياتى در اقسام حيوانات و يا گياهان شكل ها و صورت هاى گوناگونى پيدا مى كند. امّا اگر از نظر تشريح تطبيقى در آن ها مغالطه اى به عمل آيد معلوم مى شود كه اساس ساختمان در همه آن صور، يكى است و همه آن شكل هاى ظاهراً مختلف، بر اساس مشترك براى انجام يك عمل و يا اعمال حياتى آماده مى باشند. مثلا دست انسان، و بال پرندگان ظاهراً اختلاف زياد دارند، يكى براى گرفتن، و ديگرى براى پرواز به كاهر مى رود، اگر از نظر تشريح تطبيقى مطالعه اى در اين دو عضو بكنيم، خواهيم ديد تعداد استخوان هاى اصلى، مفصل ميان استخوان ها، رابطه با استخوان هاى مجاور، قطعات استخوان هاى بازو، ساعد و پنجه و غيره در دو عضو مزبور يكى است، منتهى تناسب و سازش با محيط هاى