ماركسيسم در نشريات علمى و تبليغى خود، بيش از همه روى (جبر تاريخ) تكيه مى كند، گذشته از اين كه انسان را (فاعل جبرى) «آزاد نما» مى انديشد، تمام روبناهاى جامعه را اعم از تحولات تاريخى و بروز مكتب و انديشه ها محصول مبارزه طبقاتى كه خود مولود رشد دستگاه هاى توليدى و روابط اقتصادى است، مى داند.

رشد ابزار توليد يك ضرورت اجتناب ناپذير است و تضاد آن با روابط اقتصادى كهن نيز، يك امر مسلم مى باشد و از اين تضاد، تضاد ديگرى به نام مبارزه طبقاتى توليد مى گردد تا روابط اقتصادى كهن را دگرگون كرده و روبناها و مناسبات جديدى را به وجود مى آورد. و تمام اين تحولات (ماشينوار) بدون آن كه اختيار و آزادى انسان در آن مؤثر باشد، صورت مى پذيرد.

ماركسيسم، ادوار اجتماعى انسان را گروه بندى كرده و وجود اين حلقات را به صورت پديده هاى اجتناب ناپذير پذيرفته است.

در اين جا است كه «ماركسيسم» در برابر يك سؤال مات و متحيّر مى ماند و آن اين كه:

اگر رويدادهاى تاريخى به صورت پديده هاى اجتناب ناپذير است، ديگر جايى براى نقش و مسئوليت افراد باقى نمى ماند و براى همين جهت است كه مسأله جبر تاريخ در نظر انديشمندان بزرگ به صورت يك نظريه ضد انسانى جلوه كرده است.

از نظر «ماركس» عامل سازنده تاريخ يك نيروى فيزيكى فاقد شعور است و