(روبناى جامعه) است، تغيير و تحول اساسى يعنى كيفى پيدا مى كند.

ماركسيسم معتقد است كه اين روابط توليدى است كه زيربناى تمام روبناى جامعه ها را تشكيل مى دهد. و روابط توليدى جامعه به هر گونه اى باشد، سياست و مذهب، حقوق و ادبيات و هنر آن، تابع آن خواهد بود.

ماركس در مقدمه اعلاميه كمونيستى مى گويد:

«توليد اقتصادى و ساختمان اجتماعى كه جبراً از آن به وجود مى آيد، در هر دوره تاريخى، اساس تاريخ سياسى و فكرى آن دوره را تشكيل مى دهند».[1]

شايسته است كه اين نظريه را، نظريه ابزارى ناميد زيرا به نظر ماركسيسم موتور محرك تاريخ را فقط و فقط رشد ابزار توليد تشكيل مى دهد و بايد رشد ابزار را «زيربنا»، و آن چه باقى مى ماند، از روابط اقتصادى و توليدى و ديگر مناسبات اجتماعى و اخلاقى و غيره را «روبنا» ناميد.

اين طرز تفكر و بينش درباره موتور محرك تاريخ، جزئى از جهان بينى ماركس درباره جهان و جامعه است. از نظر ماركس، طبيعت پيوسته از ميان اضداد عبور مى كند و تحقق مى پذيرد و هر پديده اى پساز يك رشته كشمكش ها پديد مى آيد.

در بينش ديالك تيكى، هر پديده اى مولود نبرد نيروهاى اثبات (تز) و نفى (آنتى تز) است و سرانجام پس از پيروزى نيروى نفى، پديده (سنتر) از دل علت بيرون مى آيد.

در مثال معروف تخم مرغ، دو نيروى اثباتى و نفى با هم در حال نبرد