محدود دهقان را به رسميت بشناسد تا زمين كشت شود و سهمى از محصول به دهقان تعلّق گيرد، ديگر با آن وسايل توليد، آن نظام كهن كارآيى نداشت.

پيش از طلوع عصر ماشينى و صنعتى، مناسبات اقتصادى بر همين روال بود، يعنى ابزار توليد كاملا با روابط توليدى و با روابط اقتصادى سازگار بود تا اين كه بشر گام به دوره ديگرى از زندگى خود نهاد، و از دوره كشاورزى و پيشهورى، به دوره ماشينى و صنعتى رسيد، و ابزار توليد رشد عظيمى نمود، در اين موقع چنين ابزار توليد، با روابط توليد تضاد پيدا كرد و در نتيجه مبارزه طبقاتى شروع شد.

به عنوان مثال در قرون وسطى وجه (نحوه) توليد كه صنعت دستى بوده با وجه (نحوه) مالكيت كه مبتنى بر مالكيت خصوصى بود وفق مى داد زيرا هر دو در مرحله شخصى قرار داشت، ولى اگر بين وجه توليد و وجه مالكيت ناسازگارى باشد، در اين صورت جامعه با بحران مواجه خواهد شد.

ما در عصر حاضر با چنين تضادى روبرو هستيم زيرا در جامعه معاصر وجه توليد به صورت جمعى درآمده است (به علت تمركز نيروى كار در كارخانه كه ناشى از كشف ماشين بخار است) در حالى كه مالكيت هنوز جنبه فردى و خصوصى دارد يعنى در مرحله مربوط به صنعت دستى مانده است، از اين جهت ماركسيسم موظف است به وسيله تطبيق دادن وجه مالكيت با وجه توليد جمعى، هماهنگى را در جامعه برقرار سازد و اين مطلب يكى از اصول اساسى مكتب ماركس است.[1]

پيكار ميان ابزار توليد رشد يافته با روابط مالكيت موجود، در جنبه اجتماعى