قرآن درخشندگى و افول تمدن ها را نتيجه سنت هاى قطعى الهى مى داند كه بر تمام اقوام و ملل حاكم است، سنت هايى كه هرگز قابل تغيير و دستخوش دگرگونى نيست، چنان كه مى فرمايد:

(.. فهل ينظرون الا سنة الاولين فلن تجد لسنة الله تبديلا و لن تجد لسنة الله تحويلا).[1]

«آيا جز سنت و روشى را كه بر اقوام پيشين حاكم بوده است، انتظار دارند؟ هرگز در سنت هاى خدا، تبديل و دگرگونى نخواهى يافت».

ممكن است برخى; از حاكميت سنت هاى الهى بر جامعه و اقوام چنين استفاده كنند كه سنن الهى به سان قضا و قدر حتمى و يا جبر تاريخ مادى، زندگى اقوام را در پوشش خود مى گيرد، چه اقوام بخواهند و چه نخواهند و اين چيزى است كه با حريت و آزادى انسان، كاملا مخالف مى باشد.

قرآن در رد چنين اسنباط نادرستى يادآور مى شود كه حكومت سنت هاى الهى بر ملل و اقوام گزاف و بى حساب و بى قاعده نيست، بلكه هر جامعه اى، محكوم نتايج اعمال خويش مى باشد.

و به عبارت روشن تر: سنت الهى جز عكس العمل ها و واكنش اعمال جامعه چيزى نيست، و هر عمل فردى و اجتماعى يك رشته واكنش هايى را به دنبال دارد.

جامعه غرق در فساد و شهوت، در لااباليگرى و بى خبرى يك نوع واكنش دارد و جامعه اى كه نقطه مقابل چنين جامعه اى باشد واكنش ديگر، و سنت هاى قطعى و لا يتخلّف خدا، همين واكنش هايى است كه در كنار هر جامعه اى قرار گرفته