مطالعه و بررسى زندگى اقوام، اين مطلب را به ثبوت مى رساند كه ناسيوناليسم و ملى گرايى، چه در شرق و چه در غرب، يكى از عوامل سازنده و پديد آرنده حوادث، و تشكيل دهنده امت ها، و گردآورنده گروه هاى متفرق مى باشد.

ممكن است كه ناسيوناليسم غربى به خاطر حفظ وحدت سياسى و بالاتر از آن براى حفظ وحدت اقتصادى باشد. در حالى كه ناسيوناليسم در شرق، در ميان ملت هاى استعمار زده پيش از هر چيز به خاطر رسيدن به نوعى وحدت سياسى و اجتماعى است و هرگز نمى خواهد از اين ماجرا، براى اقتصاد خود كمك بگيرد.

«آفريقا» با دميدن روح ناسيوناليسم مى كوشد از تاريخ و فرهنگ خود، نمونه هايى براى اثبات اصالت و شخصيت خود پيدا كند.

ما به مسأله ملى گرايى از ديده عقل و خرد نمى نگريم كه دستور مى دهد كه تمام انسان ها را دوست بداريم، و در نجات تمام افراد بشر با داشتن مليت هاى گوناگون بكوشيم، يا موضوع قوم گرايى را از ديده آيين اسلام، مورد بررسى قرار نمى دهيم آيينى كه فضليت و برترى را در تقوا و پرهيزگارى مى داند، و همه انسان ها را در برابر خددا، و قانون يكسان تلقى مى كند و مى فرمايد:

(انّ اكرمكم عند الله اتقاكم).[1]