تاريخ است.

در هر حال هرگاه «علم تاريخ» به شرح وقايع و رويدادهاى خاص از گذشته مى پردازد و فلسفه تاريخ علل پيدايش نوع وقايع و قوانين حاكم بر جريان هاى تاريخى را بيان مى كند.

از اين بيان مى توان به علل پيدايش سه علم به نام هاى:

1. علم تاريخ

2. علم جامعه شناسى.

3. فلسفه تاريخ

پى برد و ما از ميان بحث هاى مربوط به فلسفه تاريخ فقط در يك اصل سخن مى گوييم و ديگر اصول و مسائل را به خود آن علم واگذار مى كنيم.

و آن علل تكامل جامعه و عوامل سازنده تاريخ.

بايد يادآور شويم كه بحث در علل تكامل جامعه ها به دو دوران مربوط مى باشد.

1. دوران پيش از تاريخ يا دوره انسان ابتدايى.

2. دوره تاريخى يا جامعه متمدّن.

در بيان علل سير تكاملى انسان هاى ماقبل تاريخ به يك رشته اساطير و افسانه ها تكيه شده و روايات اقوام و ملل مايه قضاوت و داورى قرار گرفته است. در حالى كه در بيان سير تكاملى جامعه هاى دوره تاريخى انسان، يك رشته پژوهش هاى علم الاجتماعى انجام گرفته است.

پيش از آن كه به بررسى مقصود اصلى از بحث بپردازيم يك بحث هاى مقدماتى انجام مى دهيم كه مى تواند در بحث اصلى مؤثر باشد.