آشنايى با قوانين كلى حاكم بر تاريخ و جامعه، «فلسفه تاريخ» است. نخستين كسى كه اين علم را پايه گذارى نمود، دانشمند معروف اسلامى عبدالرحمان بن خلدون (متوفاى 808 هجرى قمرى) است. او تاريخى دارد به نام «العِبَر، و ديوانُ المبتدءِ و الخبر» و مقدمه اى بر آن دارد كه به نام «مقدمه ابن خلدون» معروف مى باشد، مقدمه او بر خلاف تاريخ، از اشتهار خاصى برخوردار است و به زبان هاى خارجى نيز ترجمه شده است، پس از وى اين علم از طرف دانشمندان مغرب زمين، پى گيرى شده و به صورت علم خاص درآمده است.

در كنار اين علم، علم ديگرى نيز وجود دارد به نام «جامعه شناسى» كه با يكديگر قرابت خاصى دارند، و تفاوت اين دو علم بسيار روشن است از آن جا كه كه فلسفه تاريخ پيرامون قوانين كلى بر تاريخ و جامعه بشرى سخن مى گويد، ناچار است تمام تاريخ بشرى را يكجا و يك دست مطالعه كند، آن گاه قوانين كلى آن را به دست آورد، و هرگز نمى تواند اوضاع جامعه اى را بريده از گذشته و يا آينده مورد بررسى قرار داد.

در حالى كه جريان در جامعه شناسى، بر خلاف اين است، جامعه شناس حوادث و مشكلات جارى حاكم بر يك جامعه را مورد بررسى قرار مى دهد، نه قوانين كلى حاكم بر مطلق تاريخ بشر را، مثلا بررسى ترافيك سر در گم تهران و يا وجود ديپلمه هاى بيكار و روز افزون در كشورى، مربوط به جامعه شناسى است، در حالى كه بحث از قانونمندى تاريخ و يا تصادفى بودن رويدادى آن، مربوط به فلسفه