يكى از اشكالاتى كه در مسأله ى ارتداد مطرح شده است، تنافى حكم مرتد با كيفيت و نحوه ى عمل دستگاه ادراكى انسان بى شباهت با دستگاه هاضمه او نيست. انسان به لحاظ بُعد نباتى خود، مواد غذايى را جمع آورى مى كند، طبخ و آماده مى نمايد، مى خورد و مى آشامد و در اختيار دستگاه هاضمه قرار مى دهد.

در بُعد عقلانى نيز، انسان به تهيه و جمع آورى معلومات علمى مى پردازد، آن ها را به ترتيبى منطقى صورت مى دهد و به دستگاه هاضمه عقلى مى سپرد و در نهايت نتيجه اى به دست مى آيد كه محصول تلاش عقلانى اوست.

هم چنان كه پس از بلعيدن و فرو بردن غذا و سپردن آن به دستگاه هاضمه، عمل هضم و جذب و توزيع موادّ غذايى به سراسر بدن در اختيار آدمى نيست; دستگاه ادراكى نيز حكمى مشابه با دستگاه هاضمه دارد و پس از مطالعه و تحقيق و جمع آورى اطلاعات و چينش آن ها، محصول علمى و نتيجه اى كه به بار مى آيد در اختيار آدمى نيست. چه بسا دستگاه تفكر ما به نتيجه اى برسد كه دينداران را خوش نيايد و با آموزه هاى دينى سازگار نيفتد. آيا بايد چنين فردى را به خاطر تلاش علمى اش سرزنش نمود و او را از اعتقاد به دسترنج علمى اش برحذر داشت؟ آن چه مى توان بدان سفارش نمود، مطالعه و تحقيق است، امّا حاصل آن غير قابل پيش بينى و غير قابل تكليف است، لذا نمى توان كسى را به داشتن ايمان تكليف نمود و از كافر شدن برحذر داشت. پس ايمان و كفر از دايره تكليف خارج است،