3. بشر در طول زندگى خود، به يك سلسله قوانينى دست يافته كه برخى به نفع جامعه و برخى ديگر به ضرر جامعه مى باشد. اسلام، آن چه را كه داراى ملاك بوده، گذرا قرار داده، و امثال آن در قرآن زياد است، و بخشى كه مضرّ بوده رد كرده است.

4. كليه امور معاملاتى كه اسلام امضا كرده، فقه جاهلى نبوده، بلكه فقه الهى بشرى بود كه شرايع سماوى پيشين نيز به تصويب آن ها پرداخته و تجربه بشرى نيز صلاحيت آن ها را ثابت كرده است، و عرب جاهلى نيز از آنان اخذ كرده بود.

با توجه به اين امور چهارگانه روشن مى شودئ كه در گفتار نويسنده تا چه اندازه مغالطه رخ داده است. او تصور مى كند كه معاملات اسلامى، همه و همه زاييده فكر عرب جاهلى بوده و پيامبر(صلى الله عليه وآله) آن ها را مورد امضا قرار داده است، در حالى كه قسمت اعظم آن ها مربوط به شرايع پيشين و تجارب انسانى بوده است.

پس معنى وحيانى بودن دين اين نيست كه كليه احكام شرايع پيشين را نسخ كند و يا تجارب امم را ناديده بگيرد.

اصولا از نظر جامعه شناسى، دين و تمدن با هم گره خورده، و از مضامين قرآن استفاده مى شود كه پيامبران بودند كه راه تمدن را به بشر نشان دادند، چنان كه درباره حضرت داود(عليه السلام) مى خوانيم:

(و علّمناه صنعة لبوس لكم لتحصنكم من بأسكم فهل انتم شاكرون).[1]

«ساختن زره را به خاطر شما به او آموختيم تا شما را در جنگ ها صيانت بخشد، آيا شكرگزار خدا هستيد؟».