تأمين غرايز در زندگى فردى، و در عرصه ى مسايل اجتماعى، آزادى احزاب و جريان هاى سياسى است و حقى به نام «حق خالقيت» يا «ربوبيت» براى خدا مطرح نيست، و از اين رو هيچ محدوديتى براى آزادى انسان پديد نمى آورد.

در اسلام، هر نوع آزادى در محدوده ى حفظ حقوق و تكاليف الهى است، خدا كسى است كه انسان را پديد آورده و چون از سعادت و شقاوت او كاملا آگاه است، او را در پوشش تكاليف ـ كه ضامن سعادت اوست ـ قرار داده است.

چه قدر زشت و نازيباست، كه در قلمرو آزادى، حقوق الهى در نظر گرفته نگيريم، و در باورها و رفتارها، خود را از رهنمودهاى الهى بى بهره سازيم.

با توجه به اين تفاوت هاى چهارگانه در گستره ى آزادى در غرب و اسلام، نميتوان آزادى در عقيده و رفتار، و گفتار را ـ يك اصل بى قيد و شرط تلقّى كرد.

اسلام پذيرى، جدا از پذيرش اين حدود و خصوصيات نيست، اصولا نمى توان از يك طرف اسلام را پذيرفت، اما اين قيود را در باورها و رفتارها و گفتارها ناديده گرفت.

خلاصه آن كه چيزى كه امروز مسأله ى «آزادى» را پيچيده تر ساخته، و در مقابل «ازادى مثبت» «آزادى منفى» بيشتر مطرح مى شود، اين است كه مفهوم آزادى همراه با بار مادّى و ضدّ ارزشى آن وارد فرهنگ ما شده و در حوزه ى انديشه و رفتار، ارتباط انسان با خدا، و تكالى فالهى، ناديده گرفته شده، و «خرد محورى»، جاى خود را به «غريزه محورى»، داده و به جاى اين كه رعايت حقوق خدا و داورى خرد، آزادى را محدود سازد، خواست جامعه و يا فرد در امور فردى، حالت محورى به خود گرفته است.