آيا نعمت ارزشمندى به نام «آزادى» براى انسان آفريده شده، و تا آن جا كه به سعادت و خوشبختى او ضرر نزند، در خدمت او باشد، يا اين كهانسان با عظمت، براى آزادى آفريده شده، و به تعبيرى انسان تابع آزادى است و نبايد از آن سرپيچى كند.

معنى نظريه نخست اين است كه انسان كه گل سرسبد خلقت است بايد از تمام مواهب كخه در طريق تكامل و خوشبختى او است، بهره بگيرد، در اين صورت، ازادى بسان ديگر مواهب بايد در خدمت انسان باشد و اگر روزى آزادى همانند ديگر نعمت هاى الهى، سعادت جسمى و روانى او را به خطر انداخت، بايد آن را محدود ساخت. مثلا انسان به وسيله خوردنى ها و نوشيدنى ها زنده است، بايد از خوردنى ها ونوشيدنى ها در جهت رفع نياز و سعادت خود بهره بگيرد، ولى اسراف و زياده روى، مايه ى بدبختى او است، از اين رو بايد از آن پرهيز نمايد، و به همين شيوه است «موهبت آزادى».

در نظريه ى دوم، انسان بنده ى آزادى و مقهور او مى باشد، اين نوع آزادى به صورت ظاهر آزادى است و در واقع نوعى بندگى است كه «من» واقعى، اسير گرايش هاى پايين و پست مى شود و نمى تواند خود را از بند رها سازد.

آزادى كه امروزه زبانزد افراد جان و ناپخته است، جز بندگى شهوت، و گرايش هاى پست چيز ديگرى نيست.